Kitap okuma, insanların hayatına renk katan, düşüncelerini genişleten ve zihinlerini eğiten önemli bir aktivitedir. Ancak, özellikle çocuklar için kitap okuma alışkanlığı kazanmak, aile ve eğitim kurumları tarafından öncelikli olarak ele alınması gereken bir konudur. Çocukların erken yaşlarda okuma alışkanlığı kazanması, onların zihinsel ve kültürel gelişimine katkı sağlar. Aynı zamanda, hayatları boyunca okumaya devam etmelerine de neden olur. Ancak, çocukların okuma alışkanlığı kazanması, aile ve eğitim kurumları tarafından adım adım bir yol haritası izlenmesi gerektiği unutulmamalıdır. Bu makalede, çocuklarda kitap okuma alışkanlığı kazanmanın adım adım yol haritası sunulacaktır.
Çocuklara Kitap Okuma Alışkanlığı Nasıl Kazandırılır?
Çocukların kitap okuma alışkanlığı kazanması, aile ve eğitim kurumları tarafından adım adım takip edilmesi gereken bir yolculuğun başlangıcıdır. Çocuğun kitap okuma alışkanlığı kazanması, onun hayatını renklendirecek, düşüncelerini genişletecek ve zihnini eğitecektir. Bu alışkanlık, çocuğun kitap okumayı zevkli bir aktivite olarak görmesi ve devam etmesi ile gerçekleşir. Bu yüzden, çocukların erken yaşlarda kitap okuma alışkanlığı kazanması hayatları boyunca okumaya devam etmelerini de teşvik edecektir. Kitap seçimi, anne babalar tarafından çocuğun yaş ve cinsiyetine uygun olarak yapılmalıdır. Aile, evde kütüphane oluşturmak, çocuğa oyuncakların yanı sıra kitaplar hediye etmek ve çocuğun yanında kitap okumak gibi rol model olabilir.
Diğer bir önemli faktör ise, bilgisayar ve televizyonun çocuğun kitap okuma alışkanlığını engelleyebileceğidir. Bu nedenle, aile zamanını kısıtlayarak çocuğa örnek olmalı ve çocuğa kitap bulmak için fırsat tanımalıdır. Çocuğun etrafında ne kadar çok kitap ve kitap okuyan insan görürse, o kadar fazla kitap okuma alışkanlığı edinir. Eğitim kurumları da bu alışkanlığı teşvik etmeli ve çocukları kitap okumaya yönlendirmelidir. Öğretmenler, kitap okuma alışkanlığı konusunda çocuklar üzerinde önemli bir etkiye sahiptir. Eğitim kurumları, kreşlerden başlayarak tüm öğretim kurumlarında kitap okuma aktiviteleri ve kitapçı, kütüphane ve kitap fuarı gezileri gibi etkinlikler düzenlemelidir. İnternet yerine kitaplardan araştırmaya yönlendirmelidir. Özetle, çocuklarda kitap okuma alışkanlığı kazandırmak için anne babaların ve öğretmenlerin öncü rol oynaması gerekir.
Çocuklara Kitap Okuma Alışkanlığı Kazandırmak İçin İpuçları
- Erken Dönem: Anne karnındaki bebekler için bile kitap okuma alışkanlığı kazandırabilirsiniz. Sesinizin ritmi, kafiyeli heceler ve dikkatiniz bebeğinize ve aranızdaki ilişkiye pozitif katkı sağlar. Doğduktan sonra da her zaman bebeğinize kitap okuyabilirsiniz. Bu dönemde çocuğu bir şey öğretmekten ziyade bebeğin kitaplarla olumlu bir ilişki kurması amaçlanır. Renkli, ses çıkartan, farklı dokulara sahip olan kitaplar bu aşamada çocuğun kitap sevgisi kazanmasına yardımcı olabilir."
- Düzen Oluşturma: Çocuklar düzenli davranışları sevdikleri için, kitap okumak da günlük bir rutin haline getirilmelidir. Bu, onların her gün olmasa da en azından haftalık olarak okumayı bekleme alışkanlığı kazanmasına yardımcı olacaktır. Kitap okuma rutininin diş fırçalamak veya pijama giyme gibi kabul görmesi, çocuğun kontrol ve güven duygusunu arttıracaktır.
- Serbestlik: Çocuklar her istedikleri yerde okumak için serbest olmalı. Yere uzanırken, amuda dururken, koltuğa otururken, nerede isterlerse okuyabilmeliler. Evin her yerinde kitaplar bulunabilir ve unutmayın: Dağınık bir ev, yaşayan bir evdir.
- Örnek Olma: Çocuğunuz, annesi ve babasının nasıl davrandığına dikkat eder ve onları örnek alır. Kitap okuma alışkanlığını geliştirmek istiyorsanız, kendiniz de sık sık kitap okuyun ve çocuğunuza bu alışkanlığın ne kadar keyifli ve faydalı olduğunu gösterin. Çocuğunuzun kitap okuma olasılığı, annesi ve babasının da keyifle okuduğunu görürse, o da benzer bir alışkanlık kazanacaktır.
- Bağ Kurma: Kitap okuma, ebeveyn ve çocuk arasındaki ilişkiyi ve bağı kuvvetlendirebilir. Baba tarafından keyifle okunan bir kitap, çocuğun en kıymetli çocukluk anılarından biridir. Sofralarda olduğu gibi, kitap okuma anıları da aile üyelerinin bir araya gelebileceği, keyifle vakit geçirebileceği bir platform oluşturabilir.
- Doğru Hedefleme: Her çocuk ve aile farklıdır. Çocuğunuzun yaşı ve kişisel özelliklerine uygun kitapları bulmak çok önemlidir. Aileler, kitabı çocuğun okumadan önce incelemek için zaman ayırabilirler. Böylece aile kültürüne, yaklaşımına ve çocuğun yapısına uygun olmayan içerikleri okumamayı seçebilirler.
- Tercihe Saygı: Çocuğun tercihlerine saygı göstermek önemlidir. Her çocuğun farklı bir zevki vardır ve onların arzu ettiği türde kitap okumalarına yardımcı olmalıyız. Örneğin, karikatür, çizgi roman, dergi, polisiye, fantastik kurgu gibi farklı türlerde kitaplar olabilir. Anahtar nokta, çocuğun okumayı keyifle yapmasıdır.
- Bağımlılığı Önleme: Çocukların ekran başında geçirdiği sürenin uygun seviyede olması hayatının diğer aktivitelerine de yer vermelerine yardımcı olacaktır. Sanal dünya tek tuşla ulaşılabilir ve renkli, hızlı bir atmosfere sahiptir. Ancak kitap okumak için dikkatli bir şekilde ve sabırla yaklaşmak gerekir. Çocuğun ekran bağımlılığı aşırı seviyede ise kitap okuma alışkanlığını kazanması zordur.
- Erişilebilir Olma: Çocuğun kitaplara kolay erişebilmesi, onları okuma işlemini artırır. Kitapların çocuğun boy hizasında bulunması, rahat ve kolay erişim sağlar. Montessori kitaplıkları, erken dönemdeki çocuklar için özelleştirilmiş olduğu için oldukça faydalıdır. Çocuk istediği anda rahatça kitaplara erişebilir ve okuma yapabilir.
- Cezadan Kaçınma: Çocuğun kitap okumayı, bir davranışının sonucunda yapması gerektiği yönündeki bir söylemle tanıştırılması, kitap okumayı sıkıcı ve kötü bir aktivite olarak algılamasına neden olabilir. Bu nedenle, kitap okuma alışkanlığı kazanma sürecinde ceza/yaptırım amaçlı bir yaklaşım kullanmaktan kaçınılması önemlidir.
- Coşku Deneyimi: Çocuğunuzun kitap okuma alışkanlığını beslemek için coşkulu deneyimlere imza atın. Yerel kütüphaneleri ziyaret edin ve yeni çıkan bir kitabın size yarattığı coşku çocuğunuzda da görülmesine fırsat tanıyın. Böylece çocuğunuz kitap okumaya olan ilgisini artırabilir.
- Hazırlıklı Olma: Çocuğunuzun çantasına oyuncaklarına ek olarak, kendi kitabının da bulunması harika bir fikir olabilir. Dışarda sıkılma durumunda, hazır bulunan kitabı okumak bir seçenek olabilir ve çocuğun kitap okuma alışkanlığını beslemesine yardımcı olabilir.
- Her An Okuma: Her an her yerde kitap okumak mümkündür. Toplu taşımada, parkta, gezilerde, mağazalarda, tuvaletlerde ve hatta evde bile. Bu çocuğun keşfetmesi, kendisi için farklı bir fırsat yaratır ve keyifle okuma alışkanlığını besler.
- Tekrar Etme: Çocuklar bazı kitaplardan keyif alırlar ve tekrar tekrar okumak isterler. Bunun sebebi kitapta öğrendikleri bir şey olabilir ya da kitabın yaşamlarında önemli bir duygusal konuyu ele aldığı için. Tekrar tekrar okumaya şans verin, çünkü bu tekrarı yaşamak, çocuğun deneyimini ve anlamını derinleştirir.
- Etkinliklere Katılım: Çocuğunuzla birlikte şehrinizdeki kitap fuarlarına ve sevdiklerinizin imza günlerine katılmak, onların kitap okuma tutkusunu beslemeye yardımcı olabilir. Bu tür etkinliklere katılmak, çocuğunuzun kitap dünyasına daha da dahil olmasına ve ilgisini artmasına yardımcı olabilir.
- Kitap & Film Bütünlüğü: Okunan bir kitabın filmini izlemek, hayal dünyasının gerçeğe dönüşmesi gibi bir deneyimdir. Zihninde canlandırdığı karakterler ve mekanları gerçekte görme fırsatı verir ve bu deneyim bazen sevinç verir, bazen de hayal kırıklığına sebep olabilir. Çocuklar için, kitabı önce okumak ve sonra filmini izlemek, önemli bir tecrübe olabilir.
- Okuma Grupları: Kitap okuma/paylaşma grupları, çocuklar için oldukça eğlenceli ve keyifli bir deneyimdir. Bu gruplarda aynı kitabı okuyan çocuklarla beraber etkinlikler düzenlenir ve kitap değiş tokuşları yapılabilir. Bu tarz gruplar dünyada oldukça yaygın olsa da Türkiye'de maalesef henüz çok fazla yaygınlaşmamıştır. Yine de böyle gruplara denk geldiğinizde çocuğunuzun buralara dahil olmasını sağlayabilirsiniz.
- Oyunlaştırma: Kitapları oyunlarınıza dahil ederek, çocuğunuzun okuma alışkanlığını geliştirmesine yardımcı olabilirsiniz. Örneğin, kitapları hazine sandığı gibi saklamak ve harita yardımıyla bulmayı, anlatılan konuda hangi kitabın olduğunu tahmin etmeyi içerebilecek oyunlar oluşturabilirsiniz. Burada yaratıcılığınız sınırsızdır ve hem eğlenceli, hem de ilgi uyandırıcı olacaktır.
- Hediye Etme: Özel günlerde, doğum günleri veya bayramlar gibi, çocuğunuza veya birbirinize özel kitapları hediye etmek, kitapların ne kadar değerli olduğunun algısını oluşmasına yardımcı olabilir. Ancak, çocuğun kitap okumasını ödüllendirmek doğru bir yaklaşım değildir. Çünkü ödüllendirilen şeyler genelde oldukça matah olmazlar.
- Zorlama: Çocukların kitap okuma alışkanlığı kazanması amacıyla, onları zorlamadan ve baskı uygulamadan hareket etmek önemlidir. Kitap okumayı sevdirmek istiyorsanız, onların okumaya direnme eğilimlerine göre hareket edin ve zamanla büyük adımlar atın.
Çocuklarda Dikkat Eksikliği ve Kitap Okuma
Dikkat eksikliği, zaman zaman herhangi bir konuda odaklanamama veya dikkatin çabuk dağılması durumudur. Bu durum hafiften ağıra kadar farklı şiddetlere sahip olabilir ve ağır formları hastalık olarak tanımlanır. Çocuklar okuma yazma öğrendikten sonra dikkat eksikliğinin belirtileri ortaya çıkar. Bu belirtiler ders sırasında başka şeylerle ilgilenme, ders boyunca odaklanamama, ödev yaparken televizyon ve telefon gibi cihazlardan uzaklaşamama, ödevi veya kitabı uzun saatlere yayma gibi durumlardır. Bu durumlar dikkat dağınıklığı veya dikkat eksikliğinin göstergesidir. Dikkat eksikliği olan kişilerin en büyük sorunlarından biri de kitap okumamadır. Bu kişiler genellikle kitap okuma konusunda isteksizdir ve yaşa uygun sayfa sayısında okuma alışkanlığı kazanamazlar. Eğer dikkat eksikliği olan bir çocuğunuz var ve ona kitap okuma alışkanlığı kazandırmak istiyorsanız, başlangıçta kendi istediği kitapları seçme imkanı tanıyın. Kitap okuma saatleri belirleyin ve başlangıçta bu sürenin uzun olmamasına dikkat edin. Zamanla süreyi uzatabilirsiniz. Okuduğunuz hikayeyi kesip devamını çocuğun sizinle birlikte tamamlamasına olanak tanıyın. Ayrıca, fırsat bulduğunuz her an dikkat eksikliğini azaltan oyunlar ve egzersizler yapabilirsiniz.
Ayrıca kitap okumanın yanında ders çalışmada benzer durumdadır. Çocuklar için ders çalışma alışkanlığının kazanılması, anne babaların öncelikli olarak uymaları gereken bazı kuralları içermektedir. İlki, çocuğa çok erken dönemde sorumluluk duygusunun verilmesidir. Bu duyguyu çocuğun, zamanında ve tam olarak yerine getirdiği ödevleri ile güçlendirmeliyiz. Sonuçta, ödevler çocuğun sorumluluğudur ve evde anne babalar, çocuğun ders çalışması için gereken fiziksel ortamı sağlamalıdır. Okuldan gelen çocuğun, önce dinlenmesi, karnını doyurması, daha sonra belli bir süre içinde ödevlerini yapması gerekir. Ebeveynler çocuğun ödevle ilgili sorularını cevaplamalı, ancak ödevi ebeveyn tarafından yapılmamalıdır. Ödevlerin tamamlanıp tamamlanmadığı kontrol edilmeli, ancak düzeltmeler ödev üzerinde yapılmamalıdır. Bittiğinde çalışma ile birlikte etkili zaman geçirilmelidir. Bu, oyun oynamak, film izlemek gibi etkinlikler seçerek çocuğun da keyif almasını sağlamaktır.
Çocuklara Kitap Okumayı Sevdirme
Kitap okumanın, anne ve babaların çocuklarının gelişimine yönelik yararlı olduğunu bilmeleri ve okuma sevgisini erken yaşta kazanması için mümkün olduğunca erkenden kitap okuma alışkanlığı edinmelerine özen göstermeleri gerekir. Bebeklik döneminde, renkler, sayılar, hayvanlar, dokular ve şekiller gibi temaların içeren, yaş seviyesine uygun kitaplarla çocuğun ilk kitap okuma deneyimini sağlamaya çalışabilirsiniz. Bebeğiniz kitap okuyamaz olsa da, sesli olarak kelime tekrarlamak onun kelime haznesini artırmaya yardımcı olacaktır. Geç zamanlarda tanışılan kitaplarla bebeklik döneminde tanışılan kitapların kişi üzerindeki etkileri kolayca ayırt edilebilir. Okul çağına ulaşan çocuğunuz kitap okumayı sevmiyorsa, endişelenmeyin çünkü bu sorunun da çözümü vardır. Sil baştan başlamak suretiyle çocuğunuza kitap okuma alışkanlığını tekrar kazandırmanın yollarını deneyebilirsiniz.
Çocuklarda Kitap Okuma Alışkanlığı Hakkında Sıkça Sorulan Sorular
Çocuğunuzun Kitap Okuma Alışkanlığı Ne Zaman Başlar?
Her çocuk için belirli bir yaş söylemek mümkün değildir. Aslında, bebekler bile uygun kitap seçimleri yapıldığında kitap okuma keyfini çok iyi yaşayabilirler. Kitap okuma alışkanlığı, çocuğunuzun kitap okumayı öğrendikten sonra bu işi sürekli olarak ve keyifle devam ettirme sürecidir. Ancak, genel bir yaş vermek gerekirse, çocuğunuzun okula başladığı yaş olan 5 yaş, kitap okuma alışkanlığının genellikle başlandığı yaştır.
Çocuklarda Kitap Okuma Alışkanlığı Nasıl Arttırılır?
Çocuğunuzun kitap okuma alışkanlığını artırmak istiyorsanız, birkaç yol bulunmaktadır. Eğer çocuğunuz belli bir seviyede kitap okuma alışkanlığı edinmişse bunu ilerletmekte mümkündür. Bu kitap okuma alışkanlığını arttırmak için ise;:
- Ödüllendirme: Kitap okuma sürecini bitirdikten sonra çocuğunuzu ödüllendirin.
- İlgi Alanına Göre Kitap Seçimi: Çocuğunuzun ilgisi doğrultusunda kitap seçin.
- Liste Hazırlama: Her hafta veya aylık olarak eğlenceli bir şekilde çocuğunuzla birlikte kitap okuma listenizi oluşturun.
- Hedef Koyma: Çocuğunuza ulaşması istediğiniz hedefler koyun. Bunlar çocuğunuzun becerilerini keşfetmesi için olmalıdır ve yarışma amaçlı değil.
- Birlikte Okuma: Çocuğunuzla birlikte kitap okuyun. O okurken siz de onunla birlikte kitap okuyun ve aranızdaki bütünlüğü arttırın.
Yukarıdaki bilgiler çocuğunuzun kitap okuma alışkanlığını artırmak için size yardımcı olacaktır.
Çocuğa Kaç Yaşından İtibaren Kitap Okunmalı?
Her çocuğun gelişimi farklı olduğundan net bir yaş söylemek mümkün değildir. Ancak genel görüş, bebeklerin 6 aylıkken kitap okumaya başlanabileceği yönündedir. Bu dönemdeki bebekler kitabı henüz anlamaz, ancak sesinizi duyabilir. Ona kitap okumayla ilgilendiğinizi göstermeniz de onun gelişimi için faydalı olabilir.
Kitap Okumayı Sevmeyen Çocuğa Nasıl Davranmalı?
Çocuğunuzun kitapları sevmek ve okumaya devam etmek istemesi için doğru yaklaşımın önemi büyüktür. Onları zorlamak yerine, sevdirecek yöntemleri deneyerek pozitif sonuçlar alabilirsiniz. Size kitap okurken rol model olun ve okumanın ne kadar eğlenceli olduğunu farklı ses tonlarıyla gösterin. Yaşı küçük çocuklar için fısıldama veya burnu sıkarak okuma gibi ilginç sesler çıkartarak ilgisini çekebilirsiniz. Klasik algıları yıkarak her zaman okunan yerlerin dışında, masa üstünde bile okuma yapabilirsiniz. Her kitap okuduğunda onu ödüllendirecek sözleriniz olsun ve istediği şey yapılabilirse "kitap okuduğun için" hatırlatmasında bulunun.
Aklınızda bulunabilecek genel tavsiyeler:
- Doğumdan itibaren her gün kitap okuyun.
- Okul öncesi dönemdeki çocuğunuza kitap okurken canlandırmalar yapın.
- Evinizde çocuk odası ve salona olmak üzere iki adet kütüphane yapın.
- Her fırsatta kitap okuyun.
- Kütüphanelerin çocuk bölümüne sık sık uğrayın.
- Çocuğu sevdirerek, zorlamadan kitap okutmaya çalışın.
Kitap Okumak Çocuğa Ne Kazandırır?
Çocuğun kitap okumayla kazanabileceği faydalar arasında; düşünce yapısının zenginleşmesi, kelime hazinesinin gelişmesi, yaratıcı yazı yazma becerilerinin kazanılması, mizah anlayışının artması, mutlu ve eğlendirici bir araç olarak görülmesi, stresin azaltılması ve kendine güvenin artması yer alır. Kitap okuma, çocuğunuzun bütünsel gelişimine katkı sağlayacak önemli bir aktivitedir.
Kitap Okuyan Çocuk Zeki Olur Mu?
Kitap okumak çocuğunuzun zekasını arttırabilir. Kitap okuma, beyinde yeni nöron bağlantıları oluşmasına yardım eder ve böylece çocuğunuz daha zeki bir birey haline gelir. Bu durum, bilimsel olarak kanıtlanmış ve deneylerle ispatlanmış bir gerçektir. Kitap okuma, beyin güçsüzlüğünü ve dikkat süresini artırarak çocuğunuzun zekasını arttırabilir.
Çok Kitap Okuyan Çocuk Ne Olur?
Kitap okumanın düzenli yapılması, çocuğunuzun zihinsel ve dilsel becerilerini geliştirecektir. Hafızasını güçlendirecek, kelime haznesini genişletecek ve ifade yeteneğini arttıracaktır. Kitap okuma, aynı zamanda stresi azaltacak ve uyku ve yaşam kalitesini iyileştirecektir. Kitap okuma, beyin fonksiyonlarının gelişmesine yardımcı olur ve zeka kapasitesini arttırır. Yapılan araştırmalar, düzenli kitap okuyan insanların beyninde yeni nöron bağlantılarının oluştuğunu göstermektedir.
Çocuklarda Haftada Kaç Kez Kitap Okumalı?
Belirli bir sayı çocukların 1 yılda kaç kitap okuması gerektiği konusunda genel bir kabul bulunmamaktadır. Ancak, çocuğun yaşına, okuma becerilerine, okuma isteğine ve okuma sıklığına göre değişiklik gösterir. Genel olarak, 2-3 yaş arası çocuklar haftada bir kez, 4-5 yaş arası çocuklar haftada 2-3 kez, 6 yaş ve üzeri çocuklar ise haftada en az 3-4 kez kitap okumalıdır. Bu, çocuğun zeki, becerikli ve yaratıcı bir birey olmasını sağlar.
Çocuklarda 1 Yılda Kaç Kitap Okunmalı?
Çocukların yılda kaç kitap okuması gerektiğine dair bir sayı belirlenmemiştir. Ancak Türkiye'de yapılan araştırmalar, ortalama bir bireyin yılda 7.2 kitap okuduğunu göstermektedir. İstanbul gibi büyük şehirlerde yaşayan 7-14 yaş aralığındaki çocuklar ise ortalama 12 kitap okurken, büyükşehir hayatının içinde yaşayanlar ise yılda 7.7 kitap okuyor.
Çocuklarda Kitap Okumak IQ Arttırır Mı?
Kitap okuma çocukların IQ'sını arttırma konusunda önemli bir etken olarak görülür. Belirli çalışmalar çocukların okuma yapmasıyla birlikte IQ'sının 6 puana kadar artabileceğini göstermektedir. Aynı zamanda okumak zihinsel uyarı verir, kelime haznesini geliştirir ve çocukları çevresindeki önemli olaylar konusunda bağlantı kurmaya teşvik eder.
Çocuklarda Zeka Gelişimi Kaç Yaşına Kadar Sürer?
Çocuğun zeka gelişimi genellikle 15-18 yaşına kadar devam eder ancak tamamen bu yaşlarda son bulmaz. Yetişkinlik döneminde bile, çok az bir seviyede beyin gelişimi gözlemlenebilir. Eğer çocuğunuzun zekasının gelişmesine katkıda bulunmak istiyorsanız, ona kitap okumayı sevdirerek yardımcı olabilirsiniz.