Äitiyspakkaus, Finlandiya'nın doğum öncesi annelere verdiği bir hediye paketidir ve dünya genelinde özellikle ebeveynler başta olmak üzere birçok insanın ilgisini çekmektedir. Bu paket, bebeklerin ilk aylarında ihtiyaç duyacakları birçok eşyayı içerir ve Fin hükümeti tarafından 1930'lardan beri dağıtılmaktadır. Başlangıçta daha çok maddi durumu düşük ailelere yönelik bir yardım olarak sunulan Äitiyspakkaus, zamanla Finlandiya kültürünün önemli bir parçası haline gelmiş ve tüm annelere verilmeye başlanmıştır. Bu yazıda, Äitiyspakkaus'un içeriği, tarihi ve neden Finlandiya'da bu kadar popüler olduğu hakkında ayrıntılı bilgiler bulabilirsiniz.
Annelik Paketi Hakkında
Uzun yıllardır Finlandiya hükümeti, bebeğini bekleyen her aileye doğumdan önce bir hediye paketi gönderir. Bu uygulama, ilk olarak 1938 yılında başlatıldı. O zamanlar, pakette yer alan eşyaların değeri, bir sanayi işçisinin aylık ücretinin üçte biri kadardı. Bu uygulamanın temel amacı, anne ve bebeğin sağlığını korumak ve nüfus artışını teşvik etmekti. İki dünya savaşı arasında, Finlandiya nüfus artışında önemli bir düşüş yaşamıştı. Halkın büyük çoğunluğu köylerde yaşıyordu ve kadınlar evde doğum yapıyordu. Ebeveynlerin ise hamilelik ve doğum hakkında yeterli bilgiye sahip olmaması, sağlık sorunlarına yol açıyordu. Bu nedenle, hükümet, doğum öncesi muayenelerin önemini vurgulamak için bu paketi kullanmaya başladı. İlk zamanlarda, paketlerde hijyen sorunlarını önlemek için kağıt çarşaf bile yer alıyordu. Ayrıca, hamile kadınların doktora görünmelerini teşvik etmek ve önemli bir sağlık sorunu varsa önceden tedaviye başlamak için kutu teslimi, muayene sonrasında yapılıyordu. Hükümet, nüfus artışını canlandırmak istiyordu. İlk Dünya Savaşı'nda yaşanan ölümler nedeniyle, nüfus azalışı Avrupa ülkelerinin büyük bir kaygısı haline gelmişti. Nüfus artışı, aynı zamanda nitelikli insan sayısının da artması demekti. Ayrıca, bir sonraki savaş durumunda orduyu büyütmek için daha fazla insana ihtiyaç duyuluyordu. Bu nedenlerden dolayı, daha önce de belirttiğimiz gibi Finlandiya hükümeti, her aileye bir paket göndererek nüfus artışını teşvik etmeyi amaçladı. Bugün, bu uygulama Finlandiya'nın kültürel bir parçası haline gelmiş durumda ve dünya genelinde birçok insanın ilgisini çekiyor. Bunun nedeni, paketin içinde bebeklerin ilk aylarında ihtiyaç duyacakları birçok eşyanın yer alması ve aynı zamanda ekonomik bir fayda sağlamasıdır. Paket içeriğindeki eşyalar, özellikle maddi durumu düşük aileler için büyük bir yardım olmaktadır. Bunun yanı sıra, paketin içindeki eşyaların üretimi, yerel işletmelere iş imkanı sağlamaktadır. Böylece, Äitiyspakkaus'un tüm ülkeye ekonomik fayda sağladığı söylenebilir.
Annelik Paketinin Tarihçesi
Annelik paketi, hamile veya evlat edinmeye hak kazanan annelere verilen bir yardımdır ve yardımın vericisi Finli devlet dairesi Kela'dır. Annelik paketi bebek kıyafetleri ve havlu, yatak takımı, yorgan, uyku tulumu ve bebek bakım malzemeleri gibi gerekli diğer öğeleri içerir. Annelik paketinin öncüsü ise, düşük gelirli annelere verilen Mannerheim Çocuk Koruma Derneği'nin dağıttığı dolaşım sepetiydi. Derneğin bu dolaşım sepeti, ihtiyaç sahibi annelere ödünç bebek malzemeleri sağlamak için hazırladığı dolaşım sepetiydi. Derneğin yerel şubeleri, yardıma ihtiyacı olan aileleri bulmak için yerel sosyal hizmetler veya ebeler ile birlikte çalıştılar. Geri dönen sepetlerin giysileri yıkandı, onarıldı ve bir sonraki ihtiyaç sahibi aileye geri dönüştürüldü. Annelik paketi, aynı kooperatif işletmelerle de ilgilidir. Elanto'nun yöneticisi Väinö Tanner'in İsviçre'den aldığı fikre dayanarak, Elanto, 1931 yılında üye ailelerin yeni doğan çocuklarına hediyeler dağıtmaya başladı. Kooperatifin hediyesi büyük bir karton kutu içinde bebek malzemeleri, giysiler, bebek bakımı eğitici bir kitap ve bir hesap defteri içeriyordu. Kooperatifin annelik paketleri 1939'a kadar dağıtıldı. Daha sonra annelik paketi fikri devlete devredildi.
Daha öncede belirttiğimiz gibi, başlarda düşük doğurganlık ve yüksek bebek ölümleri endişesi nedeniyle annelere yapılan bu yardım, 1938 yılında sadece düşük gelirli ailelere sunulmaya başlandı ve yardımı almak için hamilelik sırasında sağlık hizmetlerine başvurmak gerekiyordu. Daha sonra ise bu durum daha basitleştirilerek 1949 yılında tüm annelere açıldı. Finlandiya modeli gibi, annelik paketi hizmetleri yıllar içerisinde 30'dan fazla ülkede denenmiştir. Çoğu başarısız olmasına karşında günümüzde halen Finlandiya'da devlet dairesi Kela tarafından bu başarıyla sürdürülmektedir. Kela aynı zamanda 1994 yılından bu yana annelik paketlerinin teslimatından sorumludur. Bundan önce, sosyal hizmetler dairesi (şimdi Terveyden ja hyvinvoinnin laitos) ve Devlet Tedarik Merkezi bunu sağlıyordu. Annelerin, annelik paketi alabilmesi için anne sağlık merkezine başvurması gerektiğinden, bekleyen annelerin sağlık talimatları almak ve düzenli takip yapmak için teşvik edilmesi nedeniyle ilgi çekicidir.
Annelik Paketinin İşleyişi
Annelik paketi hakkı, annenin hamileliğinin en az 154 gün sürdüğü ve dördüncü hamilelik ayının sonundan önce doktor veya sağlık ocağı ziyaretinde bulunduğu zaman başlar. Annelik paketi, Kela'nın web sitesinden kimlik bilgileriyle başvurularak alınır. Paketin içeriği yıllık olarak ihale edilir ve içerik genel hatlarıyla benzer kalır. Annelik paketinin içeriği, müşteri geri bildirimleri temel alınarak yenilenmeye çalışılır. Yeni paket, önceki set dağıtıldıktan sonra kullanıma sunulur. Örneğin; 2016 yılında bu Mart ayında gerçekleşti. Ebeveynler, annelik paketi yerine nakit annelik yardımını da seçebilirler. Tabii bu paketin maddi değerinden çok manevi değeri önemli olduğundan dolayı, çoğu Fin ebeveyn tarafından annelik paketi tercih sebebidir. Verilerle de konuşmak gerekirse; Annelik paketini tercih edenlerin %95'i ilk kez anne olanlardır ve tüm annelerin %66'sı annelik paketini tercih ederler.
Annelik Paketi İçindekiler
Paket her şeyden önce dekoratif ve şık kullanıma sahip, içerisinde çok çeşit anne-bebek ürünlerinin yer aldığı bir kutudur. Örneğin; 2020 yılındaki annelik paketi içerisinde 56 ürün bulunmaktadır. 2020 yılı paketi içerisinde, fermuarlı uyku tulumu olarak kullanılabilen dış giyim, ısıtıcı patikler, örtü olarak kullanılabilen uyku tulumu, hafif puffer ceket, yün karışımı tulum, üç adet bebek bere, tayt, çorap ve eldivenler, kaymayı önleyici çoraplar, dokuz adet bebek badisi, üç adet patikli pantolon, üç adet tayt, iki adet pantolon, kısa pantolonlar, tulum, gecelik, yatak takımı, battaniye, havlu, tırnak makası, bebek diş fırçası, beş adet kondom, göğüs ucu kremi, bakım kremi, iki adet bezli göğüs pedi, on adet hijyenik ped, banyo termometresi, çocuk saç fırçası, ateş ölçer, yemek ve beslenme bezi, bebek kitabı, uyku arkadaşı ve yatak olarak kullanılabilen bir kutu yer almaktadır. Ayrıca 2020 yılında ebeveynler, Kela'nın düzenlediği bir oylamayla dış giyim takımının desenine ilk kez etki edebildi.
Annelik Paketinin Faydaları
Hamileliğin belirli bir aşamasında doktor kontrolünde kutu teslimi uygulamasının, bebek ve anne ölümlerinde azalmaya neden olduğu biliniyor. Bundan dolayı Finlandiya'da 2017 yılı itibariyle, bebek ölüm oranı 1000 doğumda 3,9'a düşmüştü. Ayrıca, doğum sırasında kadın ölümleri 1960'ta 100.000 doğumda 71,8 iken, 2016'da 5,7'ye geriledi. Bu azalmaların sebebi sadece bebek paketleri değil elbette. Aşılama programları, hastanede doğum yapma oranlarının artması, yaşam standartlarının yükselmesi, sağlıklı beslenme ve sağlık bilincinin artması gibi diğer faktörler de etkili oldu. Finlandiya'da, annelik paketi uygulaması 1949'dan bu yana tüm ebeveyn adaylarına veriliyor. Bu uygulama, Finlandiya'da zengin ya da yoksul fark etmeksizin tüm çocuklar için aynı malzemelerin kullanılması sayesinde, toplumda eşitlik ve güven duygusu yarattı. Bu da bu uygulamanın sağladığı en büyük fayda haline geldi. Hatta Cumhurbaşkanı Sauli Niinistö'nün doğan oğlu için dahi bir paket gönderildi. Bu açıdan uygulama, Finlandiya'nın kültüründe önemli bir yere sahip. Birçok insan tarafından ülkenin değerlerini ve toplumsal dayanışmasını yansıtan bir sembol olarak görülüyor. Uzmanlar ise, Finlandiya'nın annelik paketi uygulamasının ülkedeki eşitlik ve güven duygusuna en büyük yararlardan birini sağladığını düşünüyor.
Kısacası program, Finlandiya'nın tarihinde yoksulluk ve hastalıkla mücadele amacıyla başlatılmış olsa da, günümüzde ülkedeki herkesin çocuklarına "eşit başlama" fırsatı sunmak için sürdürülüyor. Kutular, geçmişte bebekler için beşik olarak kullanılırken bugün daha çok gündüz uykusu için ikinci bir beşik olarak kullanılıyor. Kutuların içeriği de zamanla değişti. Örneğin, 1995-2000 yılları arasında devletin verdiği kutuların içinde emzik ve biberonlar da yer alıyordu, ancak daha sonra emzirme döneminin bebekler için en sağlıklı beslenme yöntemi olduğu anlaşıldığından bu malzemelere artık yer verilmiyor. Ayrıca son yıllarda, birçok ülkede, kullanımdan sonra atılan tek kullanımlık bezlerin yerini yıkanabilir bezler almaya başladı. Ek olarak, Finlandiya'daki annelik paketi programının maliyeti 9-11 milyon euro civarında. Bütün bunların yanında, ülkedeki düşük doğum oranlarını artırmak için yeni teşviklerin veya ücretsiz çocuk bakımı imkanlarının sağlanması gibi seçenekler de tartışılıyor.
Annelik Paketinin Kutusu
Başlangıçta, kutu beşik uygulamasıyla bebeklerin uyuduğu bir yer olarak da kullanılıyordu. Ancak ailelerin gelir seviyelerinin artmasıyla birlikte bebekler için ayrı bir oda ve ayrı bir beşik alma olanağı da doğdu. Bu nedenle, kutular artık daha çok oturma odasında gündüz uykusu için ikinci bir beşik olarak kullanılıyor. Sosyal güvenlik kurumu Kela'nın istatistiklerine göre, 2011 yılında ebeveynlerin yüzde 42'si kutuları beşik olarak kullanırken, bu oran 2017'de yüzde 37'ye düştü. Finlandiya'nın toplumu değiştikçe, annelik paketi/bebek paketi içerisindeki malzemeler de değişime uğradı. Şimdi, bebek kıyafetleri artık pembe veya mavi değil, nötr renklerde üretiliyor. Bu, topluma kızların ve erkeklerin eşit olduğu mesajını veriyor. Finlandiya, kadınları işgücüne katmak için özel çaba gösterdiği için, Avrupa'daki en gelişmiş ekonomilerden biri haline geldi. 2011'den beri, bebek paketleri gebelik veya ebeveynlikle ilgili kitapçıklar içermiyor. Ancak, her malzemenin özenle seçilmiş olması, ebeveynlere belirli mesajlar iletmeyi amaçlıyor.